فهرست مطالب
بیماری لثه (Periodontal Disease) به التهاب و عفونت لثه ها و استخوان نگهدارنده دندان ها گفته می شود. این مشکل می تواند ناشی از بهداشت ضعیف دهان باشد، اما برخی افراد به دلایل ژنتیکی یا شرایط خاص بدنی بیشتر در معرض ابتلا به آن هستند. علائم ممکن است شامل بوی بد دهان، لق شدن دندان ها، و خونریزی یا تورم لثه ها باشد. بسته به شدت بیماری، گزینه های درمانی مختلفی وجود دارد.
مرور کلی
بیماری لثه چیست؟
بیماری لثه (gum disease) – که به آن بیماری پریودنتال (Periodontal disease) نیز گفته می شود – به التهاب و عفونت بافت هایی اطلاق می شود که دندان ها را نگه می دارند. بهداشت ضعیف دهان می تواند منجر به این بیماری شود، اما حتی برخی افراد با وجود مسواک زدن و نخ دندان کشیدن مناسب، بیشتر در معرض این مشکل هستند.
این بیماری چقدر شایع است؟
تقریباً نیمی از بزرگسالان در ایالات متحده به نوعی از بیماری لثه مبتلا هستند. این بیماری، اصلی ترین علت از دست دادن دندان است.در ایران نیز تقریبا می توان چنین انتظاری را داشت.
علل و علائم
علائم بیماری لثه چیست؟
علائم ممکن است شامل موارد زیر باشند:
- لثه های قرمز یا ارغوانی رنگ
- خونریزی
- حساسیت و درد
- بوی بد دهان (هالیتوزیس)
- طعم ناخوشایند در دهان
- درد هنگام جویدن
- تحلیل لثه (عقب نشینی لثه از دندان‌ها)
- لق شدن دندان ها
- تغییر در نحوه قرارگیری دندان ها روی هم
مراحل بیماری لثه
لثه های سالم سفت هستند و دچار خونریزی یا تورم نمی شوند. اما بیماری لثه می تواند باعث تغییر رنگ (قرمز یا ارغوانی)، تورم و خونریزی شود. اگر درمان نشود، استخوان فک زیرین را از بین می‌برد و ممکن است به از دست دادن دندان بینجامد.
پیشرفت بیماری به تدریج اتفاق می افتد و در مراحل اولیه معمولاً بدون درد است. بنابراین، آشنایی با علائم هشدار دهنده ضروری است.
چهار مرحله بیماری لثه وجود دارد که در ادامه هر مرحله را بررسی می کنیم :
1- ژنژیویت
ژنژیویت (Gingivitis) مرحله اولیه با لثه های قرمز، متورم و خونریزی کننده هنگام مسواک زدن یا نخ دندان کشیدن. در این مرحله، هنوز تحلیل استخوان رخ نداده و بیماری کاملاً قابل برگشت است.
2- پریودنتیت خفیف
باکتری ها به زیر لثه نفوذ کرده و استخوان نگهدارنده را تحت تأثیر قرار می دهند. لثه ها از دندان فاصله می گیرند و فضا هایی ایجاد می شود که محل تجمع پلاک و باکتری هستند.
3- پریودنتیت متوسط
با پیشرفت بیماری، رباط ها، بافت نرم و استخوان دچار فرسایش می شوند. در این مرحله ممکن است بوی بد دهان و ترشح چرک مشاهده شود. برخی افراد احساس درد نیز دارند.
4- پریودنتیت پیشرفته
در این مرحله، تحلیل استخوان ادامه یافته و دندان ها لق می شوند و ممکن است بیفتند.
درمان زود هنگام می تواند بیماری را معکوس کند، اما اگر استخوان اطراف دندان ها از بین رفته باشد، بیماری برگشت ناپذیر خواهد بود؛ با این حال، قابل کنترل است.
علل بیماری لثه
علت اصلی بیماری لثه، تجمع پلاک دندانی است که حاوی انواع مختلفی از باکتری هاست. ژنتیک نیز ممکن است در پاسخ سیستم ایمنی به این باکتری ها نقش داشته باشد.
عوامل خطر بیماری لثه
- استعمال دخانیات
- بهداشت ضعیف دهان
- دیابت
- بیماری های خودایمنی (لوپوس، اسکلرودرما، کرون)
- تغییرات هورمونی (بلوغ، بارداری، یائسگی)
- استرس
- سابقه خانوادگی
- بیماری قلبی
آیا بیماری لثه مسری است؟
باکتری های عامل بیماری می توانند از فردی به فرد دیگر منتقل شوند. تماس های مکرر و طولانی مدت از طریق بزاق، مثل بوسیدن، ممکن است خطر انتقال را افزایش دهد.
عوارض بیماری لثه
اگر درمان نشود، بیماری پیشرفت کرده و به از دست دادن دندان منتهی می شود. تحقیقات همچنین ارتباط بین بیماری لثه و مشکلاتی مانند بیماری قلبی، سکته و دیابت را نشان داده‌اند.
تشخیص
چگونه بیماری لثه تشخیص داده می شود؟
دندانپزشک در معاینه روتین می تواند این بیماری را تشخیص دهد. برای بررسی دقیق‌تر، ممکن است به متخصص لثه (پریودنتیست) ارجاع داده شوید.
متخصص لثه عمق پاکِت های اطراف دندان را با پروب اندازه‌گیری می کند. عمق بیشتر به معنای پیشرفت بیماری است. همچنین ممکن است عکس های رادیولوژی گرفته شود تا تحلیل استخوان بررسی گردد.
درمان
آیا بیماری لثه قابل درمان است؟
اگر چه این بیماری قابل درمان قطعی نیست، اما قابل کنترل است. در مراحل اولیه مانند ژنژیویت، می توان بیماری را به طور کامل معکوس کرد.
درمان بیماری پریودنتال (لثه) چگونه انجام می شود؟
روش های مختلفی برای درمان بیماری پریودنتال وجود دارد. انتخاب روش مناسب به شدت بیماری و عوامل دیگری بستگی دارد، از جمله:
- وضعیت سلامت عمومی شما
- مصرف سیگار
- سابقه درمان های قبلی
تمیز کردن دندان و بهبود بهداشت دهان
افرادی که در مراحل بسیار ابتدایی بیماری لثه (ژنژیویت) هستند ممکن است با جرم گیری منظم و بهبود بهداشت دهان بتوانند بیماری را معکوس کنند. از آنجا که در این مرحله هنوز تحلیل استخوان رخ نداده، این روش محافظه کارانه باکتری های مضر را قبل از پیشرفت بیماری از بین می برد.
رعایت بهداشت صحیح دهان شامل مسواک زدن دو تا سه بار در روز، استفاده روزانه از نخ دندان و مراجعه منظم به دندانپزشک برای معاینه و جرم گیری است.
جرم‌گیری عمیق و تسطیح سطح ریشه (Scaling and root planing)
این روش مشابه جرم گیری معمولی است، اما عمیق تر از خط لثه را تمیز می کند و پلاک و باکتری هایی را که مسواک و نخ دندان به آن ها دسترسی ندارند، از بین می برد. پریودنتیست ها این درمان را برای افراد مبتلا به بیماری لثه خفیف توصیه می‌کنند.
در این روش،دندانپزشک، پلاک ها را از سطح دندان پاک می کند (اسکیلینگ) و سپس سطح ریشه دندان را صاف می کند (پلنینگ) تا از تجمع مجدد باکتری ها جلوگیری شود. این روش معمولاً در دو یا چند جلسه و با بی حسی موضعی انجام می شود.
جراحی کاهش پاکت پریودنتال (Pocket reduction surgery)
افراد مبتلا به بیماری لثه متوسط تا پیشرفته ممکن است نیاز به جراحی کاهش پاکت (که جراحی استخوانی نیز نامیده می شود) داشته باشند. هدف از این جراحی، حذف پلاک و جرم هایی است که در عمق لثه قرار دارند و دسترسی به آن ها ممکن نیست. در این روش، پریودنتیست یک برش در لثه ایجاد می کند و یک فلپ (لاپ لثه) تشکیل می دهند تا موقتاً لثه را از ریشه دندان کنار بزند.
سپس پلاک، جرم و باکتری ها را از سطح ریشه دندان پاک کرده و نواحی ناهموار را صاف می کنند. پس از اتمام کار، لثه را به جایگاه اولیه برگردانده و برش را با بخیه می بندند.
اغلب، پریودنتیست ها جراحی کاهش پاکت را با روش های ترمیمی دیگر مانند پیوند استخوان، پیوند لثه یا بازسازی هدایت شده بافت ترکیب می کنند.
روش لیزر کم تهاجمی (LANAP)
برخی پریودنتیست ها از لیزر برای کاهش پاکت استفاده می . این روش با استفاده از لیزر، بافت لثه بیمار را هدف قرار می دهد در حالی که بافت سالم دست نخورده باقی می ماند.
LANAP یا (Laser-assisted new attachment procedure) یک جایگزین کم تهاجمی برای جراحی سنتی کاهش پاکت است، اما نتایج آن متفاوت است.
پیوند استخوان (Bone grafting)
پریودنتیست ممکن است از پیوند استخوان برای جایگزینی استخوان از دست فته ناشی از بیماری لثه استفاده کند. پس از پاکسازی عفونت، ماده پیوند استخوان را در نواحی تحلیل رفته قرار می‌دهند. این ماده به عنوان داربست عمل می کند و به بدن زمان می دهد تا به تدریج استخوان جدید بسازد.
پیوند لثه (Gum grafting)
اگر در اثر بیماری پریودنتال بافت لثه از دست داده اید، دندانپزشک ممکن است پیوند لثه (یا پیوند بافت) را توصیه کند. این روش ریشه های دندان که در معرض دید قرار گرفته اند را می پوشاند و ضخامت لثه را افزایش می دهد.
در این روش، پریودنتیست بافت را به نواحی تحلیل رفته لثه اضافه می کند. این بافت ممکن است از سقف دهان گرفته شود یا از بانک استخوان و بافت خریداری شود.
بازسازی هدایت شده بافت (GTR)
معمولاً پریودنتیست ها از بازسازی هدایت شده بافت همراه با پیوند استخوان استفاده می‌کنند. این روش به ترمیم نقایص پریودنتال (نواحی تخریب‌شده استخوان) کمک کرده و از رشد بافت نرم در این نواحی جلوگیری می کند.
در روش GTR یا Guided tissue regeneration ، یک غشای مصنوعی بین لثه و ماده پیوند استخوان قرار داده می شود. بافت نرم سریع تر از استخوان بازسازی می شود، بنابراین این غشا فضای مورد نیاز را حفظ می‌کند تا استخوان جدید به جای بافت نرم رشد کند.
پلاسمای غنی از فاکتور های رشد (PRP و PRF)
پلاسمای غنی از فاکتورهای رشد (PRP و PRF) حاوی موادی هستند که بهبود و بازسازی بافت را تسریع می کنند. پریودنتیست می تواند این مواد را از نمونه کوچکی از خون شما تهیه کند. نمونه خون در دستگاه سانتریفیوژ قرار می گیرد تا پلاسما از گلبول های قرمز جدا شود. سپس پلاسمای غنی از فاکتورهای رشد در محل جراحی قرار داده می شود.
این روش علاوه بر تسریع بهبودی، زمان ریکاوری را کوتاه تر کرده و درد پس از جراحی را کاهش می دهد. از آنجا که این مواد از خون خود شما تهیه می شوند، کاملاً ایمن هستند.
حتما بخوانید : عفونت و آبسه دندانی چیست؟ پیشگیری، درمان خانگی و دارویی
پیشگیری
آیا می توان از بیماری پریودنتال پیشگیری کرد؟
بله، در بیشتر موارد با رعایت مداوم و صحیح بهداشت دهان می توان از بیماری لثه پیشگیری کرد. برخی افراد به دلیل ژنتیک یا شرایط سلامتی خاص، مستعد ابتلا به بیماری لثه هستند. در این موارد ممکن است نیاز به جرم گیری های مکرر داشته باشید.
چگونه خطر ابتلا به بیماری پریودنتال را کاهش دهم؟
- روزانه دو تا سه بار مسواک بزنید.
- هر روز از نخ دندان استفاده کنید.
- از دهانشویه ضدباکتری استفاده کنید.
- از مصرف سیگار و سایر دخانیات خودداری کنید.
- برای معاینه و جرم گیری منظم به دندانپزشک مراجعه کنید.
چشم انداز بیماری
آینده بیماران مبتلا به بیماری پریودنتال چگونه است؟
بیماری پریودنتال کشنده نیست، اما می تواند منجر به سایر مشکلات سلامتی شود، به ویژه اگر عفونت به سایر نقاط بدن گسترش یابد.
این بیماری قابل درمان قطعی نیست، اما با درمان مناسب قابل کنترل است. تشخیص و درمان به موقع به مدیریت بهتر سلامت دهان کمک می کند.
زندگی با بیماری لثه
چه زمانی باید به دندانپزشک مراجعه کنم؟
اگر لثه های شما خونریزی، درد یا تورم دارند، باید در اسرع وقت به دندانپزشک مراجعه کنید. تشخیص به موقع کلید موفقیت درمان است. در صورتی که نیاز به درمان بیشتری داشته باشید، دندانپزشک شما را به یک پریودنتیست ارجاع می دهد.
چه سوالاتی باید از پریودنتیست بپرسم؟
- بیماری لثه من در چه مرحله ای است؟
- آیا نیاز به جراحی دارم یا روش های غیر جراحی کافی است؟
- آیا گزینه های آرام بخش در حین درمان ارائه می شود؟
- دوره بهبودی چقدر طول می کشد؟
- چه زمانی می توانم به کار یا مدرسه باز گردم؟
- هر چند وقت یک بار نیاز به جرم گیری دارم؟
سوالات متداول FAQs
علایم اولیه بیماری لثه چیست؟
علائم اولیه شامل تورم، حساسیت و تغییر رنگ لثه به قرمز یا بنفش است. ممکن است تجمع پلاک روی دندان ها را مشاهده کنید. با پیشرفت بیماری، لق شدن دندان ها و چرک در خط لثه دیده می شود.
با وجود بیماری پریودنتال، دندان هایم چقدر دوام می آورند؟
این موضوع به شدت بیماری بستگی دارد. هیچ قانون ثابتی وجود ندارد، زیرا شرایط هر فرد متفاوت است. به طور کلی، هرچه سریع تر بیماری لثه را درمان کنید، احتمال از دست دادن دندان ها کمتر می شود.
یادداشتی از دکتر نگین واعظی
بیماری پریودنتال معمولاً دردناک نیست، به ویژه در مراحل اولیه. آگاهی از علائم هشدار دهنده به شما کمک می کند قبل از پیشرفت بیماری، درمان مناسب را دریافت کنید. اگر درمان نشود، این بیماری می تواند بر سلامت دهان و عمومی شما تأثیر بگذارد. عفونت ممکن است به سایر نقاط دهان و بدن گسترش یابد و خطر ابتلا به بیماری هایی مانند بیماری قلبی، سکته و دیابت را افزایش دهد.
اگر لثه های شما متورم، دردناک یا خونریزی دهنده هستند، به دندانپزشک اطلاع دهید. آن ها می توانند به شما کمک کنند تا عفونت را از بین ببرید و به سلامت دندان‌ها و لثه ها بازگردید.ضمن آرزوی سلامتی،امید که این مقاله برای شما سودمند باشد.
بدون دیدگاه