فهرست مطالب
مرور کلی
پالپ دندان (Tooth Pulp)، بخش مرکزی و ژله ای هر دندان است. این بخش شامل اعصاب، رگهای خونی و بافت همبند می شود. پوسیدگی ها و ترک های دندان می‌توانند پالپ را در معرض دید قرار دهند و منجر به عفونت شوند. اگر این اتفاق بیفتد، ممکن است به درمان ریشه (عصب کشی) نیاز پیدا کنید. رعایت بهداشت مناسب دهان بهترین راه برای پیشگیری از مشکلات پالپ دندان است.
پالپ دندان چیست؟
اگر دندان خود را باز کنید، متوجه خواهید شد که به‌طور کامل جامد نیست. هر دندان شما دارای یک مرکز ژله‌مانند به نام پالپ دندان یا پالپ دندانی است. به‌طور ساده، پالپ دندان چیزی است که دندان را “زنده” نگه می دارد.
لایه‌های بیرونی دندان شما — یعنی عاج (dentin) و مینای دندان (enamel) از پالپ محافظت می کنند. اما پوسیدگی ها، ترکها یا دندان قروچه مزمن (براکسیسم) می‌توانند باعث شوند پالپ دندان در معرض دید قرار گیرد. اگر این اتفاق بیفتد، ممکن است نیاز به انجام یک عمل درمانی برای رفع مشکل داشته باشید.همچنین پالپ دندان به سالم نگه داشتن لایه عاج کمک می‌کند، زیرا رطوبت و مواد مغذی ضروری مانند آلبومین و فیبرینوژن را به آن میرساند.
چهار لایه تشکیل دهنده دندان
هر یک از دندانهای شما از چهار لایه تشکیل شده‌اند که عبارت‌اند از:
مینا (Enamel): این لایه بیرونی و قابل مشاهده دندان است که از دندان محافظت می‌کند. مینای دندان سخت‌ترین بافت در بدن شماست.
عاج (Dentin): این لایه میانی است که از مینای دندان پشتیبانی کرده و از پالپ داخلی محافظت می‌کند.
پالپ دندان (Tooth pulp): این لایه درونی ترین قسمت دندان است که شامل اعصاب و رگ های خونی می‌شود.
سمنتوم (Cementum): این لایه سخت، ریشه دندان شما را در زیر لثه می پوشاند و محافظت می‌کند.
در این مقاله، نگاه دقیق‌تری به پالپ دندان و شرایطی که ممکن است این بخش داخلی دندان را تحت تأثیر قرار دهند، خواهیم داشت.
عملکرد پالپ دندان
وظایف پالپ دندان چیست؟
پالپ دندان وظایف مختلفی دارد که شامل موارد زیر می‌شود:
1- محافظت در برابر باکتری‌ها
سلولهای ایمنی موجود در پالپ دندان به شناسایی و مقابله با میکروبهای مهاجم کمک می کنند.
2- عملکرد حسی
اعصاب موجود در پالپ، تغییرات دما و فشار را تشخیص می دهند. ناراحتی حاصل، نشان می‌دهد مشکلی وجود دارد.
3- تشکیل عاج دندان
پالپ دندان، عاج تولید می کند (لایه میانی دندان است). عاج از مینای سخت بیرونی حمایت می‌کند و از پالپ محافظت می کند.
4- تولید مواد مغذی
همانطور که در ابتدای مقاله نیز ذکر شد؛ پالپ دندان، پروتئین هایی مانند آلبومین و فیبرینوژن تولید می‌کند تا عاج را سالم نگه دارد.
5- رطوبت رسانی
رگ های خونی در پالپ، دندان را مرطوب نگه می دارند که باعث کاهش شکنندگی و حفظ استحکام و سلامت دندان می‌شود.
اگر پالپ دندان در معرض دید قرار گیرد چه اتفاقی می افتد؟
پوسیدگی ها، ترک ها و سایر آسیب ها می توانند پالپ دندان را در معرض دید قرار دهند. پالپ در معرض دید، دندان را در برابر عفونت آسیب پذیر می‌کند. در صورت عدم درمان، این عفونت می‌تواند به سایر نواحی دهان و بدن گسترش یابد.
فرایند به این صورت است:
- هنگامی که پالپ در معرض دید قرار می‌گیرد، باکتری های دهان به داخل آن نفوذ می‌کنند.
- این وضعیت باعث التهاب پالپ می‌شود.
- التهاب، منجر به دندان درد می‌شود.
- با پیشرفت عفونت، پالپ ممکن است بمیرد.
- عفونت ممکن است به سایر بخش‌های دهان و فک گسترش یابد.
اگر درمان نشود، پالپ در معرض دید ممکن است به شرایط خطرناکی منجر شود، از جمله:
- سپسیس دهانی (oral sepsis)
- آبسه مغزی (brain abscess)
- مننژیت (meningitis)
- سینوزیت چرکی (purulent sinusitis)
- سلولیت اربیتال (orbital cellulitis)
- ترومبوز سینوس کاورنو (cavernous sinus thrombosis)
آناتومی
پالپ دندان از چه چیزی ساخته شده است؟
پالپ دندان، توده‌ای ژله مانند از بافت همبند است که شامل موارد زیر می‌شود:
- اعصاب
- رگ های خونی
- ادونتوبلاست ها (Odontoblasts)
- فیبروبلاست ها (Fibroblasts)
- هیستیوسیت ها (Histiocytes)
- ماکروفاژها (Macrophages)
- ماست سل ها (Mast cells)
- سلولهای پلاسما (Plasma cells)
پالپ درون فضای توخالی دندان قرار دارد که به آن حفره پالپ (pulp cavity) گفته می‌شود. حفره پالپ شامل سه بخش اصلی است:
- اتاقک پالپ (Pulp chamber): بخش بالایی و اصلی، که در تاج دندان قرار دارد.
- شاخک های پالپ (Pulp horns): انشعاب هایی از اتاقک پالپ که به سمت سطح جونده دندان کشیده شده اند.
- کانال های ریشه ای (Radicular canals): انشعاب‌هایی که از اتاقک پالپ به پایین ریشه ها و تا نوک دندان (apex) امتداد دارند.
پالپ دندان چه شکلی است؟
پالپ دندان رنگ صورتی مایل به قرمز دارد و شکل کوچک شده‌ای از خود دندان را به خود می‌گیرد.در تصویر ارائه شده در بالای مقاله قابل مشاهده است.
حتما بخوانید: آمالگام دندانی چیست و آیا جیوه آن برای بدن مضر است؟
بیماری ها و اختلالات
علائم مربوط به مشکلات احتمالی پالپ دندان چیست؟
علائم خاص مشکلات پالپ دندان بسته به نوع بیماری متفاوت است. بیشتر مشکلات پالپ، مانند پالپیت، ناشی از پوسیدگی دندان هستند و ممکن است باعث ایجاد درد شوند.
دیگر علائم عبارت‌اند از:
- التهاب
- افزایش حساسیت به گرما و سرما
- حساسیت به غذاهای شیرین
اگر دچار عفونت جدی در پالپ دندان شوید، ممکن است علائم زیر را نیز تجربه کنید:
- تب
- بوی بد دهان
- آبسه دندانی (وجود چرک)
- تورم در اطراف گونه
- تورم غدد لنفاوی
در صورت مشاهده این علائم، مهم است که هرچه سریع تر دندانپزشک شما را ویزیت کند. تشخیص زودهنگام توسط دندانپزشک می تواند نیاز به درمان های تهاجمی را کاهش داده و احتمال حفظ سلامت دندان را افزایش دهد.
چه بیماری هایی می‌توانند پالپ دندان را تحت تأثیر قرار دهند؟
چندین وضعیت مختلف می‌توانند بر پالپ دندان تأثیر بگذارند، از جمله:
- پالپیت (Pulpitis)
- نکروز پالپ (Pulp necrosis)
- کلسیفیکاسیون پالپ (Dental pulp calcification)
که در ادامه به بررسی هر کدام از این موارد می پردازیم:
پالپیت (Pulpitis)
پالپیت التهاب پالپ دندان است. این وضعیت زمانی رخ می دهد که باکتری‌ها از مینا و عاج عبور کرده و وارد پالپ دندانی شوند. پوسیدگی دندان، ضربه های ناگهانی و دندان قروچه مزمن می‌توانند باعث آسیب به پالپ شده و خطر عفونت را افزایش دهند.
پالپیت به دو نوع قابل برگشت و غیرقابل برگشت تقسیم می شود. هر دو نوع ممکن است باعث درد، التهاب و حساسیت شوند.علائم در نوع غیرقابل برگشت شدیدتر است. در ادامه به بررسی هر کدام می پردازیم:
پالپیت قابل برگشت
پالپیت قابل برگشت به حالتی اشاره دارد که التهاب به حدی خفیف است که امکان نجات پالپ وجود دارد. درد معمولاً خفیف است و ممکن است فقط هنگام غذا خوردن احساس شود. شایع‌ترین علت پالپیت قابل برگشت، پوسیدگی دندان است.
بر اساس یک مرور پژوهشی در سال ۲۰۱۶، درمان شامل برداشت ناحیه پوسیده دندان و بازسازی آن با یک لایه پوششی (پالپ‌کپ) و پر کردن دندان است.
پالپیت غیر قابل برگشت
پالپیت غیرقابل برگشت نوعی التهاب پیشرفته است که در آن پالپ دندان دیگر قابل نجات نیست. این حالت می‌تواند درد شدید و مداومی ایجاد کند و در نهایت منجر به نکروز پالپ یا مرگ پالپ شود.
دندانپزشک ممکن است بتواند دندان شما را با انجام پالپکتومی نجات دهد. پالپکتومی، مرحله اول درمان ریشه (عصب کشی یا روت کانال) است و شامل برداشت پالپ دندان می‌باشد. در موارد دیگر، ممکن است نیاز به کشیدن کامل دندان باشد.
نکروز یا مرگ پالپ (Pulp necrosis)
نکروز پالپ به مرگ بافت پالپ درون دندان اشاره دارد. این وضعیت اغلب نتیجه پالپیت مزمن است. طبق بررسی انجام شده در سال ۲۰۱۶، پوسیدگی دندان شایع ترین علت پالپیت و نکروز پالپ است.پیش از رسیدن به مرحله نکروز، ممکن است درد، التهاب و سایر علائم پالپیت را تجربه کنید. اما پس از مرگ عصب، ممکن است دیگر دردی احساس نکنید.
نکروز پالپ می‌تواند منجر به آبسه دندانی شود؛ یعنی تجمع چرک درون دندان. اگر درمان نشود، این آبسه ممکن است به سایر بخش‌های بدن منتقل شده و تهدیدکننده زندگی باشد. در برخی موارد، درمان ریشه ممکن است بتواند دندانی با پالپ نکروزه را نجات دهد. اما در سایر موارد، نیاز به کشیدن دندان خواهد بود.
کلسیفیکاسیون پالپ دندانی (Dental pulp calcification)
کلسیفیکاسیون پالپ دندانی شرایطی است که در آن توده‌های سخت کلسیم در پالپ ایجاد می‌شوند. این توده‌ها با نام سنگ پالپی (pulp stones) شناخته می‌شوند.طبق یک بررسی پژوهشی در سال ۲۰۱۶، این سنگ های پالپی ممکن است در یک یا چند دندان ایجاد شوند و می‌توانند به‌صورت شناور در پالپ وجود داشته باشند یا به عاج اطراف بچسبند. این حالت بیشتر در دندانهای آسیاب دیده می شود.
علت دقیق کلسیفیکاسیون پالپ هنوز به خوبی مشخص نیست، اما به نظر می‌رسد با افزایش سن احتمال بروز آن افزایش می‌یابد.سنگهای پالپی اغلب علائمی ایجاد نمی کنند، اما ممکن است در حین درمان ریشه مشکل ساز شوند.
ارزیابی سلامت پالپ
دندانپزشک ها چگونه سلامت پالپ دندان را بررسی می کنند؟
دندانپزشک‌ها از ترکیبی از تست‌ها برای بررسی سلامت پالپ استفاده می‌کنند، از جمله:
- تست پالپ
- تصویربرداری با اشعه ایکس (رادیوگرافی)
تست پالپ چیست؟
در تست پالپ، دمای سرد برای بررسی واکنش پالپ استفاده می شود. در این آزمون، دندانپزشک یک ماده سرد را روی قسمت های مختلف دهان قرار می‌دهد. سپس از شما می‌خواهد شدت درد را در مقیاس ۱ تا ۱۰ اعلام کنید. همچنین بررسی می شود که چه مدت طول می‌کشد تا درد شروع شود و چقدر طول می کشد تا از بین برود.
رادیوگرافی دندان
علاوه بر تست پالپ، دندانپزشک ممکن است از دندانهای شما عکس بگیرد. تصاویر اشعه ایکس می توانند به دندانپزشک نشان دهند که آیا عفونت به نواحی دیگر گسترش یافته یا خیر.
درمانهای رایج پالپ دندان
چه روش هایی برای درمان مشکلات پالپ استفاده می شود؟
روشهای درمانی برای مشکلات پالپ شامل موارد زیر است:
پالپوتومی (Pulpotomy)
پالپوتومی روی دندانی انجام می‌شود که هنوز زنده است (یعنی هنوز احساس دارد و پالپ آن نمرده است).
در این روش، دندانپزشک یا اندودنتیست بافت ناسالم در ناحیه تاج دندان (بالای خط لثه) را خارج می‌کند، ولی پالپ موجود در ریشه ها را باقی می‌گذارد. سپس یک ماده دارویی برای محافظت از دندان و کاهش خطر عفونت مجدد درون آن قرار داده می‌شود.
بیشتر پالپوتومی‌ها روی دندان های شیری انجام می شوند، ولی گاهی می‌توان دندان دائمی را نیز با این روش نجات داد.
پالپکتومی (Pulpectomy)
در پالپکتومی، تمام پالپ از بخش های مختلف دندان، از جمله ریشه‌ها، خارج می‌شود. سپس دندانپزشک حفره پالپ و کانال های ریشه را تمیز و استریل می‌کند. در مرحله آخر، این فضاها با ماده‌ای پر می‌شود که توسط بدن جذب می‌شود.
پالپکتومی معمولاً برای دندان های شیری انجام می شود. در بزرگسالان، این روش اولین گام از درمان ریشه است.
درمان ریشه Root canal therapy)
درمان ریشه شبیه پالپکتومی است. هر دو روش شامل حذف پالپ هستند. اما در درمان ریشه، دندانپزشک یا اندودنتیست، علاوه بر تمیز کردن، کانالها را شکل داده و پر می‌کند. در بیشتر موارد، روی دندان یک روکش نیز قرار داده می‌شود تا از آن محافظت کند.
اگر درمان پالپ دندان مؤثر نباشد چه می شود؟
دندانپزشکان از روش هایی مانند پالپوتومی، پالپکتومی و درمان ریشه برای حفظ دندان های طبیعی استفاده می‌کنند. اما اگر پوسیدگی یا آسیب بسیار شدید باشد، ممکن است کشیدن دندان لازم شود. در صورت لزوم، دندانپزشک درباره گزینه های جایگزینی مانند بریج یا ایمپلنت با شما صحبت خواهد کرد.
مراقبت و پیشگیری
چگونه می توان از مشکلات پالپ دندان پیشگیری کرد؟
بهترین راه برای حفظ سلامت پالپ دندان، رعایت بهداشت دهان است:
- حداقل دو بار در روز با مسواک نرم و خمیردندان حاوی فلوراید مسواک بزنید.
- روزانه با نخ دندان معمولی، خلال دندان یا برس‌های بین‌دندانی، بین دندانهای خود را تمیز کنید.
- به‌طور منظم برای معاینه و جرم‌گیری به دندانپزشک مراجعه کنید.
- اگر دندان قروچه دارید یا دندانهای خود را به هم فشار می‌دهید، شب‌ها از محافظ دندان استفاده کنید.
- آب کافی بنوشید.
پرسش های متداول
آیا پالپ دندان دوباره رشد می‌کند؟
در حالت طبیعی، پالپ دندان دوباره رشد نمی‌کند. یعنی اگر دندانپزشک پالپ را در طی درمان ریشه خارج کند، دوباره ایجاد نخواهد شد. در عوض، فضای خالی با مواد پرکننده دندان پر می‌شود.
در حال حاضر، دانشمندان در حال تحقیق برای بازسازی پالپ با استفاده از سلولهای بنیادی پالپ هستند. اگر موفق شوند، دندانپزشکان می‌توانند پالپ جدیدی برای دندانهای عفونی تولید کنند.
آیا دندان بدون پالپ زنده می ماند؟
دندان زمانی می میرد که جریان خون خود را از دست بدهد. این می تواند به‌طور طبیعی (در اثر عفونت) یا در طول درمان ریشه اتفاق بیفتد.دندان بدون پالپ زنده نیست.اما همچنان می‌تواند عملکرد عادی داشته باشد.
جمع بندی از دکتر نگین واعظی
پالپ دندان چیزی است که دندان را “زنده” نگه می‌دارد. این بخش شامل اعصاب، رگهای خونی و سلولهای بازسازی کننده است که سلامت دندان را حفظ می‌کنند. گاهی به دلیل پوسیدگی یا آسیب، پالپ دندان دچار عفونت می شود. درمان سریع می تواند باکتری ها را از بین ببرد و از گسترش عفونت جلوگیری کند. برای کاهش خطر بروز مشکلات پالپ، به‌طور منظم به دندانپزشک مراجعه کرده و بهداشت دهان را در خانه رعایت کنید.
دندانپزشک ریشه و ترمیمی در تبریز
اگر دچار درد شدید دندان، التهاب یا عفونت پالپ شده اید، مراجعه به دندانپزشک برای عصب کشی یا درمان ریشه بهترین راهکار برای حفظ دندان شماست. در مطب ما در تبریز، با بهره گیری از تجربه و تخصص، درمان عصب کشی و ترمیم دندان آسیب دیده به‌صورت دقیق، سریع و بدون درد انجام می شود.
برای دریافت نوبت سریع ویزیت دندانپزشکی در تبریز با ما تماس بگیرید.
📍 آدرس مطب: تبریز، ولیعصر، چهارراه شریعتی، جنب بانک سپه، ساختمان آناهیتا، طبقه ۳، واحد ۷
📞 تلفن / واتساپ / تلگرام: 33316412-041
بدون دیدگاه